بررسی روند تغییرات بارش موثر در پهنه های اقلیمی-کشاورزی گندم دیم

کشاورزی، شاخه ای از فعالیت های بشر است که به شدت تحت تأثیر ویژگی های اقلیمی و آب و هوائی قرار دارد. این مطالعه با هدف پهنه بندی اقلیمی-کشاورزی کشور برای گندم دیم، و بررسی وجود یا عدم وجود روند بارش موثر در اقالیم کشاورزی مختلف اجرا شد. اطلاعات مورد استفاده در این مطالعه در دو گروه کلی 1) اکولوژی گیاه گندم و 2) اطلاعات درازمدت هواشناسی در ایستگاه های سینوپتیک گردآوری شد. با استفاده از روش تجزیه به مولفه های اصلی (pca)، موثرترین پارامترها به منظور پهنه-بندی اقلیمی-کشاورزی گندم دیم مشخص شد. در ادامه برای تعیین شباهت ایستگاه های تحت بررسی و گروه بندی آن ها از نظر تشابه خصوصیات اگروکلیماتیک از تجزیه خوشه ای (کلاسترینگ) استفاده شد. با انتخاب یک ایستگاه به نمایندگی از هر پهنه، بارش موثر با استفاده از روش scs، در مقیاس ماهانه برای سه نوع خاک شنی، لوم شنی و لوم در آن ایستگاه محاسبه شد. روند بارش موثر در ایستگاه های منتخب با استفاده از روش ناپارامتری من-کندال در مقیاس ماهانه و سالانه و روش پارامتری حداقل مربعات خطا در مقیاس سالانه بررسی شد. با توجه به نتایج حاصل می توان 12 اقلیم متفاوت برای کشت گندم دیم ایران در نظر گرفت که ایستگاه های منتخب هر پهنه عبارتند از: اهواز، اصفهان، اردبیل، ارومیه، تبریز، رامسر، زابل، سقز، سنندج، گرگان، مشهد و یزد. بارش موثر در مقیاس سالانه (فصل رشد) در ایستگاه رامسر روند افزایشی و در ایستگاه سنندج روندی کاهشی از خود نشان داد. در دیگر ایستگاه ها روند معنی داری در مقیاس سالانه مشاهده نشد. این پارامتر در ایستگاه های ارومیه و مشهد در ماه ژانویه روند معنی دار افزایشی داشت. در ایستگاه های اهواز در ماه می، ارومیه در ماه ژوئن و سنندج در ماه مارس روند معنی دار کاهشی بارش موثر نتیجه شد. همچنین تأثیر نوع خاک بر بارش موثر در ایستگاه های گرگان، رامسر و تبریز مشاهده شد. نتایج روش ناپارامتری من-کندال و پارامتری حداقل مربعات خطا، تطابق زیادی با یکدیگر داشت